Özgül fobiler bir nesne veya durumla ilgili aşırı veya mantıksız korku hali olarak tanımlanmaktadır. Kişi fobik nesne veya durumla karşılaştığında kalbin hızlı çarpması/sıkışması, nefes daralması, terleme, bayılma hissi, baş dönmesi gibi belirtiler açığa çıkar. Bu korku hissine ek olarak birçok fobide iğrenme duygusu da ön planda olabilir (böcek fobilerindeki gibi). Karşılaşma olmadan da fobik nesne ya da durumun hayal edilmesi de benzer bir kaygıyı açığa çıkarabilir. Kaygıyla baş etmeye çalışan kimseler de kaçınma yoluna gidebilir.
Özgül fobiler yaygın olarak görülmekle birlikte tedavi için başvurma oranları düşüktür. Bu düşüklüğün sebebi bu durumların tedavi edilebilinir olduğunun bilinmemesi ve kişilik özelliği olarak görülmesi olabilir. Aynı zamanda kaygı sadece özgül durumlarda ortaya çıktığı için kişiler bu nesneleri hayatlarından uzak tutarak kaygıyı daha az deneyimliyor olabilir. Ancak bu her zaman mümkün olmamaktadır. Örneğin kan ve iğne fobisi olan birisi için kaçınma ancak bir dereceye kadar olanaklıdır. Ya da uçak fobisi, sık seyahat etmesi gereken biri için son derece işlev bozucu olabilir.
Neden fobim var?
Fobiler bazen travmatik bir yaşantıya dayanabilir. Örneğin köpek tarafından kovalandıktan sonra kişide köpek fobisi gelişebilir. Ancak fobinin gelişimi için her zaman böylesi bir yaşantı gerekli değildir. Genetik ve öğrenmenin bu durumda rolü olduğu bilinmektedir.
Tedavisi gerçekten var mı?
Özgül fobiler tedavileri oldukça yüz güldürücüdür. Özgül fobilerde ilaç tedavileri genellikle ön planda değildir. Davranışçı müdahaleler en işe yarayan tekniklerdir. Bunun için öncelikle hasta ile görüşme yapılarak durumun değerlendirmesi yapılır ve bir yol haritası çizilir. Giderek artan düzeyde fobik durum ya da nesne ile yapılan karşılaşmalar sonrasında kişinin kaygı düzeyi ve kaçınmaları gitgide azalır. Karşılaşmaların kısa süreli olması alışmadan ziyade duyarlılaşmaya yol açabileceğinden bir terapistin gözetiminde olması faydayı arttıracaktır.
Tedavi kaç seans sürüyor?
Tedavinin uzunluğu hastadan hastaya değişmekle birlikte genelde diğer kaygı bozukluklarına göre çok daha kısa sürede sonuç alınabilmektedir.
Sanal gerçeklik tedavisi
Fobilerin tedavisi yukarıda da belirtildiği gibi etkene gittikçe artan maruziyetle yapılmaktadır. Bu bazı korkular için uygulanabilir olsa da bazıları için zorlayıcıdır. Örneğin uçak fobisi bulunan bir danışanın terapistiyle bir uçak yolculuğu yapması pek olanaklı görünmemektedir. Sanal gerçeklik tedavileri tam olarak bu durumlarda elimizi güçlendiren bir tedavi seçeneği olmaktadır. Bilgisayar yardımıyla oluşturulmuş görüntüler danışanın kullandığı özel gözlüğe yansıtılır ve bu şekilde kişi için alternatif bir gerçeklik oluşturulmuş olur. Yani kişi terapistinin ofisinde, terapistinin yardımıyla bir uçak yolculuğuna çıktığını yaşantılayarak adım adım fobisinin üstesinden gelebilir. Yapılmış çalışmalarda da sanal gerçeklik tedavilerinin fobi tedavisinde etkili olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır.